Balatanın çalışma prensibi, motorla birlikte hareket eden tekerleklerin frenleme sırasında yavaşlamasını sağlamak için diske uyguladığı basınç ve sürtünme ile ilgilidir. Fren balatası, fren pedalı ile etkileşime girdiğinde işlevini yerine getirir. Pedala basıldığında hidrolik sistem aracılığıyla fren kaliperlerine ulaşan basınçlı sıvı, fren balatalarını fren disklerine iterek sürtünme oluşturur. Bu sürtünme, tekerleklerin döngüsünü yavaşlatır veya durdurur. Fren balatalarının doğru çalışabilmesi için, öncelikle sürtünme malzemesinin kalınlığı, yüzeyin düzlüğü ve genel durumu dikkate alınmalıdır. Aşınma veya hasar, fren performansında azalmaya ve güvenlik risklerine yol açabilir.
Fren balataları, sürüş güvenliğinin en önemli unsurlarından biridir. fren sistemi düzgün çalışmadığında, aracın durma mesafesi uzar ve bu durum kazalara yol açar. Aniden durulması gereken durumlarda, sağlam fren balataları hayati önem taşır. Düşük performanslı veya aşınmış balatalar, durma gücünü azaltır. Fren balataları, aracın durma gücünü artırır. Kaliteli malzemeye sahip balatalar, frenleme sırasında daha fazla sürtünme üreterek daha etkili bir duruş sağlar. Fren balataları, aracın performansını doğrudan etkiler. Kaliteli fren balataları, yüksek hızda yapılan frenlemelerde daha iyi bir kontrol sağlar. Bu, özellikle spor araçlar ve yüksek hız yapılan sürüşlerde kritik bir önem taşır. Frenleme sırasında fren balataları sıcaklık artışına maruz kalır. Kaliteli balatalar, ısıyı etkili bir şekilde dağıtarak frenlerin aşırı ısınmasını önler. İyi durumda olan fren balataları, anlık fren tepkisi sağlar, bu da sürüş esnasında sürücünün aracı daha iyi kontrol edebilmesine olanak tanır. Fren balatalarının kalitesi ve türü, çevresel faktörlere de etki eder. Kaliteli ve uygun malzemeler, daha az toz ve gürültü üretir. Bu da hem sürücü hem de yolcular için daha konforlu bir sürüş sağlar. Ayrıca çevre dostu malzemelerin kullanılması, sürdürülebilirlik açısından olumlu bir etki sağlar.
Fren balatasının en temel görevi, frenleme gücünü artırmaktır. Araç fren yaparken, pedala basılmasıyla fren diskleri veya kampanaları üzerine uygulanan basınç artar. Fren balatası, fren diskine sürtünerek aracın hızını azaltır. Yüksek kaliteli fren balataları, bu süreçte daha fazla sürtünme oluşturur. İyi kondisyondaki fren balataları, aracın durma mesafesini kısaltarak acil durumlarda güvenli bir duruş sağlar. Frenleme sırasında fren balataları ısınır. Kaliteli balatalar, ısıyı etkili bir şekilde dağıtarak aşırı ısınmayı ve fren performansının düşmesini önler. İyi çalışma durumundaki fren balataları, anlık tepkiler vererek sürüş esnasında sürücünün ihtiyacına hızlı bir şekilde yanıt verebilir. Fren balatası, otomobilin fren sistemindeki diğer bileşenlerle sıkı bir etkileşim içindedir:Fren balatalarının, fren kaliperleri ile çalışarak frenlemenin etkili bir şekilde gerçekleşmesine yardımcı olması gerekir. Yeterli basınç ve sürtünme sağlanmadığında, frenleme etkisiz hale gelir. Fren balatalarının sağlıklı olması, sistemin diğer bileşenlerinin de uzun ömürlü olmasına katkıda bulunur.Örneğin, aşınmış balatalar, fren disklerine zarar verebilir ve ikincil onarım masraflarını artırabilir. Fren balatası sorunlarından birisi de fren kaliperi arızası gidermek için kaliper değişimi yapmaktır.